Dấu hiệu thai ngoài tử cung sau thụ tinh ống nghiệm

Thai ngoài tử cung là tình trạng trứng đã thụ tinh không làm tổ trong buồng tử cung như bình thường mà phát triển ở vị trí khác, phổ biến nhất là vòi trứng (chiếm khoảng 95% trường hợp). Các vị trí ít gặp hơn là buồng trứng, cổ tử cung, phần kẽ của tử cung (khu vực ống dẫn trứng kết nối với tử cung), khoang bụng, vết mổ lấy thai cũ. Thai ngoài tử cung cũng có thể cùng tồn tại với thai kỳ bình thường trong tử cung.

Mang thai ngoài tử cung là biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra khi thụ tinh trong ống nghiệm (IVF). Tình trạng này nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời có thể đe dọa đến tính mạng người mẹ. Bác sĩ Nguyễn Tiến Huy, Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội (IVF Tâm Anh), cho biết tỷ lệ thai ngoài tử cung sau chuyển phôi khoảng 1,4-5,4%, cao hơn nhiều so với các trường hợp thụ thai tự nhiên.

Bác sĩ Huy lý giải phôi thai sau khi được chuyển vào buồng tử cung vẫn có khoảng 12-24 giờ di chuyển trước khi bắt đầu làm tổ. Do tử cung luôn co bóp nên phôi có khả năng bị đẩy ngược lên vòi trứng hoặc những vị trí khác ngoài tử cung. Khi xảy ra tình trạng này, phụ nữ có thể gặp một số biểu hiện như sau:

Đau bụng dưới kéo dài hoặc đau lệch một bên: Đây là dấu hiệu thường gặp nhất. Cơn đau thường xuất hiện sớm, âm ỉ hoặc dữ dội, đặc biệt là ở một bên hố chậu, sau đó có thể lan ra sau lưng hoặc xuống đùi. Có người đau bụng như táo bón. Mức độ đau tăng dần theo thời gian và sự phát triển của thai.

Ra máu bất thường: Nữ giới có thể chảy máu âm đạo dạng đốm nhẹ hoặc chảy nhiều. Máu có màu nâu sẫm hoặc đỏ tươi và thường kèm theo cơn đau bụng dữ dội.

Nồng độ beta-hCG tăng bất thường: Sau khi chuyển phôi, nữ giới thường được theo dõi sát các chỉ số beta-hCG (nồng độ hormone thai kỳ trong máu) vào các ngày 14, 16 và 21 để đánh giá khả năng làm tổ và sự phát triển của thai. Với thai trong tử cung bình thường, chỉ số này thường tăng gấp đôi sau mỗi 48-72 giờ. Nếu beta-hCG tăng chậm hoặc dao động bất thường, siêu âm không thấy túi thai trong tử cung nghĩa là có nguy cơ thai ngoài tử cung.

Choáng, ngất: Tình trạng xảy ra khi túi thai vỡ. Trước đó, người bệnh đau bụng dữ dội, cơn đau quặn kéo dài liên tục, đau nhức vai, toát mồ hôi, chân tay bủn rủn, buồn nôn hoặc nôn, tụt huyết áp. Đây là dấu hiệu xuất huyết nội nặng, đe dọa tính mạng thai phụ, cần được cấp cứu khẩn cấp.

Bác sĩ Trung tâm IVF Tâm Anh đang tư vấn cho người bệnh. Ảnh minh họa: Bệnh viện cung cấp

Bác sĩ Huy lưu ý thai ngoài tử cung khi thử que thử thai vẫn lên hai vạch như bình thường. Do que chỉ hoạt động dựa trên nồng độ hormone HCG có trong nước tiểu, không phụ thuộc vào vị trí túi thai làm tổ. Vì vậy, ngay khi biết có thai, phụ nữ cần đi siêu âm để kiểm tra xem thai có nằm đúng vị trí hay không. Nếu nghi ngờ thai làm tổ ngoài tử cung, bác sĩ siêu âm đầu dò qua đường âm đạo để xác định vị trí túi thai. Trường hợp phức tạp hơn, người bệnh có thể được nội soi chẩn đoán.

Điều trị thai ngoài tử cung sau IVF tùy vào tình trạng người bệnh. Nếu phát hiện sớm, khối thai chưa vỡ, kích thước nhỏ, bác sĩ chỉ định dùng thuốc để thai tự tiêu. Trường hợp thai có kích thước lớn trên 3 cm hoặc người bệnh có dấu hiệu vỡ thai, chảy máu, cần phẫu thuật nội soi hoặc mổ mở cấp cứu để cắt bỏ khối thai và cầm máu. Trường hợp thai làm tổ trong sẹo mổ cũ, cổ tử cung... cần can thiệp phức tạp hơn để tránh ảnh hưởng đến khả năng mang thai về sau.

Nếu được điều trị kịp thời và đúng cách, phụ nữ vẫn có cơ hội mang thai bình thường sau đó. Phần lớn phụ nữ làm IVF đã gặp tình trạng này có thể mang thai trở lại tối thiểu 3-4 tháng sau điều trị bằng thuốc. Với những trường hợp điều trị phẫu thuật, người bệnh có thể mang thai trở lại sau 6 tháng đến một năm khi vết mổ lành hẳn.

Để tránh nguy cơ thai ngoài tử cung sau chuyển phôi, bác sĩ Huy khuyên nữ giới nên khám và điều trị triệt để các bệnh lý phụ khoa trước khi làm IVF, giữ vệ sinh vùng âm đạo, theo dõi chặt chẽ sau chuyển phôi, đặc biệt là 2-3 tuần đầu. Khi có những triệu chứng bất thường như đau bụng, ra máu, chóng mặt... phụ nữ cần đến ngay bệnh viện kiểm tra.

Trịnh Mai