LỢI ĐÔI ĐƯỜNG
Ngay khi vừa nhận chỉ đạo của Thủ tướng chính phủ về tập trung cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng, các bộ ban ngành lập tức có những động thái liên quan đến giấp phép xây dựng. UBND Tp.HCM đang xem xét cho phép người dân đăng kí xây dựng với chính quyền địa phương thay vì xin cấp phép. UBND tỉnh Đồng Nai cũng đang cho thí nghiệm bỏ giấy phép xây dựng tại Tp.Biên Hoà và Long Khánh.
Theo Luật Xây dựng, hoạt động cấp phép xây dựng được thực hiện với công trình xây dựng, nhà ở tại các đô thị, dự án đầu tư kinh doanh bất động sản, nhà ở quy mô lớn; còn khu vực nông thôn chưa thực hiện cấp phép xây dựng. Ở các đô thị, việc cấp phép xây dựng được thực hiện với hai nhóm công trình: nhóm dự án bất động sản, nhà ở thương mại, cao ốc, chung cư cao tầng, các nhà máy trong khu công nghiệp và nhóm công trình nhà ở riêng lẻ của cư dân đô thị.
Gần đây, rất nhiều ý kiến cho rằng, việc bỏ giấy phép xây dựng sẽ lợi đôi đường cho cả người dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý; giảm chi phí và thúc đẩy tiến độ các dự án.
Bàn về vấn đề này, ông Võ Hồng Thắng, Phó Giám đốc DKRA Group cho hay, việc bỏ giấy phép xây dựng là một bước tiến cần thiết trong cải cách hành chính, nhằm cắt giảm chi phí, thời gian và áp lực thủ tục hành chính cho người dân và doanh nghiệp. Thực tế hiện nay cho thấy, quy trình xin giấy phép xây dựng mất nhiều thời gian và phát sinh không ít chi phí, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ, chi phí đầu tư của doanh nghiệp cũng như người dân.
"Đề xuất mới đây của Bộ Xây dựng về việc bỏ giấy phép xây dựng là một hướng đi phù hợp, thể hiện tư duy đổi mới trong quản lý nhà nước. Nếu việc loại bỏ thủ tục này được triển khai đồng bộ với cơ chế hậu kiểm minh bạch, ứng dụng công nghệ số, thì sẽ giúp rút ngắn đáng kể thời gian triển khai dự án và giảm gánh nặng hành chính", ông Thắng nhấn mạnh.
Miễn giấy phép xây dựng sẽ giảm chi phí và đẩy nhanh tiến độ công trình, dự án. Ảnh minh hoạ.
Đối với người dân, việc bỏ giấy phép xây dựng có thể giúp họ tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí trong quá trình xây dựng nhà ở. Thay vì phải mất phổ biến từ 15 – 30 ngày, thậm chí hàng tháng như hiện nay để hoàn tất thủ tục xin phép, người dân có thể chủ động triển khai công trình một cách nhanh chóng, linh hoạt, phù hợp với nhu cầu cá nhân.
Đối với doanh nghiệp, việc cắt giảm thủ tục hành chính sẽ tiết kiệm thời gian và chi phí chuẩn bị hồ sơ xin phép, từ đó thúc đẩy quá trình phát triển đô thị, góp phần gia tăng tốc độ đô thị hóa, tạo động lực cho sự phát triển của thị trường bất động sản.
Đối với cơ quan quản lý, khi bỏ giấy phép xây dựng, chính quyền địa phương chỉ cần hậu kiểm ở khâu hoàn công làm "chốt chặn" hiệu quả để bảo đảm trật tự xây dựng. Điều này tiết được thời gian, nhân lực cho bộ máy.
Cùng quan điểm, bà Giang Huỳnh, Giám đốc, Bộ phận Nghiên Cứu & S22M Savills Tp.HCM cho rằng, đề xuất miễn giấy phép xây dựng đối với các dự án đã có quy hoạch chi tiết 1/500 hoặc thuộc khu vực đã được phê duyệt thiết kế đô thị là một bước đi hợp lý. Với các dự án này, các chỉ tiêu kỹ thuật như mật độ xây dựng, tầng cao, khoảng lùi hay hạ tầng đã được xác định cụ thể, nên có thể áp dụng cơ chế đăng ký xây dựng thay cho quy trình xin phép truyền thống mà vẫn đảm bảo tính tuân thủ và giám sát.
"Việc rút ngắn thủ tục sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa vận hành, đưa sản phẩm ra thị trường đúng thời điểm và sử dụng nguồn lực hiệu quả hơn. Về tổng thể, đây là một cải cách có thể góp phần cải thiện môi trường đầu tư và thúc đẩy nguồn cung hợp pháp cho thị trường", đại diện Savills nói.
AI ĐƯỢC BỎ GIẤY PHÉP, AI PHẢI CHỜ?
Theo đề xuất, việc bỏ giấy phép xây dựng sẽ được áp dụng với các khu vực đã được quy hoạch chi tiết 1:500, hoặc các khu vực đã phê duyệt thiết kế đô thị. Điều này có nghĩa, không phải tất cả công trình, căn nhà khi xây dựng đều được bỏ giấy phép.
Khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500: Trường hợp được miễn giấy phép xây dựng đó là những dự án trong khu vực 1/500. Những nơi quy hoạch chi tiết đã rõ ràng, hoàn chỉnh, thường ở các khu vực mới sau này, quy hoạch kiểu ô bàn cờ, có đường nội bộ. Những chỉ tiêu xây dựng rất là rõ ràng ngay từ đầu khi chủ đầu tư lập dự án.
Ví dụ như đường đã hiện hữu bằng phẳng, đầy đủ lộ giới 8m - 10m - 12m - 20 m, đã có sẵn vỉa hè hai bên đường; các lô đất đã được trừ hết lộ giới, không còn phải chừa lộ giới khi xây dựng. Các lô đất cũng đã có ranh mốc rõ ràng, không còn tường chung, tường riêng, chồng ranh như đất trong khu dân cư lâu năm.
Các khổ đất mỗi dãy, mỗi cụm có một khổ giống nhau, ví dụ như 4x13, 4x20, 5x18, 5x20, 8x20. Chiều cao tầng, khoảng lùi trước sau, mật độ xây dựng đã có ngay từ đầu khi xin dự án.
Một số dự án chủ đầu tư đã bàn giao dự án về cho nhà nước quản lý, thì các lô đất chưa xây nhà trước đó cũng không cần nhất thiết phải xin lại giấy phép xây dựng, chỉ cần gửi văn bản thông báo cho cơ quan quản lý nhà nước kèm theo bảng chỉ tiêu xây dựng đã có sẵn.
Khu vực đã có phê duyệt thiết kế đô thị
Trường hợp thứ hai là ở các khu vực đã được phê duyệt thiết kế đô thị, tức là đã có đầy đủ chỉ tiêu xây dựng như trong khu dự án 1:500, nhưng nằm ở khu vực đất dân cư lâu năm. Thực ra trường hợp này ở Tp.HCM vẫn chưa có nhiều, chỉ có ở 1 số ít mặt tiền trục đường lớn.
CÁI KHÓ BÓ CÁI KHÔN
Theo các chuyên gia trong ngành, việc bỏ giấy phép là cần thiết nhưng đòi hỏi phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về mặt thể chế, con người và công nghệ. Bởi nếu không có hệ thống quản lý đủ mạnh, đồng bộ và minh bạch, thì chính sách này có thể dẫn tới hệ lụy tiêu cực.
Thậm chí, việc bỏ giấy phép nhưng không kiểm soát chặt chẽ bằng hậu kiểm có thể làm gia tăng các hành vi vi phạm như xây dựng sai quy hoạch, vượt tầng, lấn chiếm chỉ giới…Đặc biệt, người dân có thể gặp rủi ro pháp lý nếu tự triển khai xây dựng mà thiếu hiểu biết pháp luật, hoặc không đủ điều kiện thuê đơn vị tư vấn có chuyên môn.
Trước đây, người dân xây nhà có sự giám sát của cơ quan thanh tra, từng khâu xây dựng đều sẽ được nhắc nhở, xử lý chế tài kịp thời. Đến nay khi bỏ giấy phép, chỉ tập trung công tác hậu kiểm thì trường hợp tự ý xây dựng mà vi phạm các quy định về kỹ thuật, chỉ giới, chiều cao, hoặc không phù hợp với quy hoạch sử dụng đất, người dân có thể đối mặt với nguy cơ bị xử phạt hành chính, cưỡng chế thi công, thậm chí phải tháo dỡ toàn bộ công trình ở khâu hậu kiểm, hoàn công. Những thiệt hại này không chỉ gây tổn thất lớn về tài chính mà còn ảnh hưởng đến tâm lý và cuộc sống lâu dài của người dân.
Trả lời tại buổi họp báo mới đây, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy cho biết, việc bỏ giấy phép xây dựng là việc nên làm nhưng quá trình rà soát đến thực hiện cũng cần kỹ lưỡng,
Cụ thể, đối với những văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực xây dựng, quy định cấp phép, Bộ Xây dựng rà soát lại, từ các nghị định, thông tư do Bộ Xây dựng ban hành.
Cùng với đó, Bộ Xây dựng tiến hành đánh giá, tổng kết, vì toàn bộ thủ tục cấp phép xây dựng cho người dân đều xuất cấp cho tất cả các địa phương. Chúng ta tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho người dân, doanh nghiệp nhưng cũng phải đánh giá tác động nếu có việc bỏ cấp phép đi, việc người dân được tự quyền xây dựng có ảnh hưởng gì đến quyền lợi hợp pháp của người dân và doanh nghiệp khác không.
"Khó khăn đặt ra là làm sao tạo điều kiện thuận lợi cho người dân nhưng phải giữ được vai trò, đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho người dân, hộ dân khác bên cạnh. Trong tình trạng phố xá đông đúc, các mảnh đất khi góp lại, hợp thửa lại thì phải quản lý như thế nào? Đó là thách thức", Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy thừa nhận.
Chưa kể, việc rà soát và bỏ cấp phép cho các căn nhà trong ngõ hẻm sâu cũng là một thách thức không nhỏ. Khả năng để triển khai vào sâu trong các con hẻm đã tồn tại lâu năm tại các đô thị sẽ rất nhiều bất cập, biến số, dễ gây ra nhiều hậu quả tiêu cực phải đi xử lý về sau…
Theo các chuyên gia trong ngành, việc bỏ giấy phép xây dựng nên thực hiện theo lộ trình có kiểm soát, tránh thực hiện ồ ạt. Trước mắt nên áp dụng thí điểm đối với các dự án đã có quy hoạch 1/500, thiết kế thi công được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt hoặc trong các khu công nghiệp, khu đô thị mới có hệ thống hạ tầng pháp lý hoàn chỉnh.
Đồng thời, cần đầu tư vào nâng cao năng lực hậu kiểm của chính quyền địa phương, số hóa toàn bộ dữ liệu quy hoạch và xây dựng, thiết lập chế tài xử phạt nghiêm khắc và minh bạch hóa quy trình kiểm tra giám sát. Có như vậy, việc bỏ giấy phép xây dựng mới thực sự phát huy hiệu quả, góp phần tạo lập môi trường đầu tư thuận lợi, minh bạch.