Người phụ nữ nam hóa do u tuyến thượng thận

Chị Trang mất kinh nguyệt hai năm nay, ngực dần teo nhỏ, tóc rụng, cơ bắp xuất hiện. Kết quả xét nghiệm tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM cho thấy lượng hormone testosterone của chị Trang rất cao, tương đương nam giới bình thường (9-38 nmol/L). Kết quả chụp MRI toàn thân bệnh nhân ghi nhận một khối u lớn ở tuyến thượng thận trái, kích thước 5x6 cm.

BS.CKI Võ Trần Nguyên Duy, khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, giải thích testosterone được sản sinh từ tinh hoàn ở nam giới, một số ít được tiết ra từ tuyến thượng thận. "U tuyến thượng thận của chị Trang tiết testosterone là trường hợp đầu tiên chúng tôi ghi nhận", bác sĩ Duy nói.

ThS.BS Nguyễn Tân Cương, Phó khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu - Thận học - Nam khoa, chỉ định người bệnh phẫu thuật cắt tuyến thượng thận trái để loại bỏ khối u, ngăn nguy cơ nam hóa nhiều hơn và vô sinh vĩnh viễn. Bác sĩ Cương đánh giá u có kích thước khá lớn, ở vị trí nguy hiểm, nằm sâu trong ổ bụng, sau phúc mạc gần các cơ quan quan trọng như thận, lá lách, tụy, dạ dày... Êkíp quyết định phẫu thuật nội soi, tiếp cận khối u bằng đường ổ bụng (qua phúc mạc) nhằm quan sát vùng mổ dễ dàng, kiểm soát nguy cơ chảy máu.

Bác sĩ Cương (phải) cùng BS.CKI Phạm Thế Anh phẫu thuật cắt khối u tuyến thượng thận cho chị Trang. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Các bác sĩ cắt dây chằng góc lách, mạc dính đại tràng bên trái, mạc thận dưới lách để hạ đại tràng xuống, bộc lộ vùng thượng thận và tĩnh mạch thượng thận. Khối u lớn xuất hiện trên màn hình nội soi có màu vàng kim, giống một quả cam, có vỏ bao rõ, xung quanh chằng chịt mạch máu. Bác sĩ bóc tách khối u ra khỏi các mạch máu và cơ quan lân cận, sau đó cắt toàn bộ tuyến thượng thận trái lấy trọn khối u cho người bệnh. Sau phẫu thuật, tuyến thượng thận được xét nghiệm mô học để xác định bản chất khối u.

Bác sĩ Duy cho biết người bệnh có thể không cần bổ sung hormone, các nội tiết tố nữ sẽ tự sản sinh sau đó, dấu hiệu nam hóa sẽ dần biến mất. Khi nội tiết tố nữ được bổ sung tự thân, chức năng buồng trứng hoạt động trở lại, bệnh nhân có thể thụ thai tự nhiên.

Khối u tuyến thượng thận tiết testosterone có vỏ bao rõ, kích thước 5x6cm. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Theo bác sĩ Cương, tuyến thượng thận sản xuất quá nhiều một loại hormone nào đó dẫn đến rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến hoạt động các cơ quan khác trong cơ thể. Rối loạn chức năng do u thượng thận có thể gây ra hội chứng Cushing (quá nhiều hormone cortisol), hội chứng Conn (aldosterone dư thừa), tăng huyết áp (tăng tiết catecholamin tủy thượng thận) và hội chứng do khối u tuyến thượng thận nam hóa hoặc nữ hóa.

Khối u tuyến thượng thận nam hóa tạo ra quá nhiều androgen (testosterone), người bệnh xuất hiện tình trạng rậm lông, tăng cơ bắp, mụn trứng cá và vô kinh ở phụ nữ. Nếu u tuyến thượng thận nữ hóa tạo ra quá nhiều estrogen, nam giới có tình trạng tăng trưởng mô vú, suy sinh dục.

Ngoài các triệu chứng trên, một số u tuyến thượng thận chỉ được phát hiện tình cờ khi khám sức khỏe hoặc trong quá trình điều trị một bệnh khác. Khối u không hoạt động, kích thước nhỏ sẽ được theo dõi định kỳ, đánh giá tiến triển và chức năng tuyến thượng thận mỗi lần tái khám. Nếu u phát triển nhanh hoặc kích thước lớn (hơn 5 cm), khối u tuyến thượng thận cần phải cắt bỏ. Loại u có chức năng dù có kích thước nhỏ cũng cần phẫu thuật cắt bỏ hoặc điều trị bằng thuốc (trường hợp người bệnh không thể đáp ứng phẫu thuật).

Hà Thanh - Đức Hạnh

*Tên người bệnh đã được thay đổi