Áp dụng công chứng điện tử có thể tiết kiệm cho xã hội hàng trăm tỷ đồng

Ngày 19/9, tại Hà Nội, Trung tâm Chứng thực điện tử quốc gia (NEAC), Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Hiệp hội Công chứng viên Việt Nam tổ chức Hội thảo "Vai trò của Chữ ký số và Dịch vụ tin cậy với Công chứng điện tử".

Định hình kinh tế số, Chính phủ số và xã hội số

Hội thảo được tổ chức trong bối cảnh pháp luật về công chứng đã tạo hành lang pháp lý cho công chứng điện tử, và Nghị định 23 của Chính phủ vừa ban hành về chữ ký điện tử và dịch vụ tin cậy đã thiết lập khung pháp lý đầy đủ cho các dịch vụ tin cậy (chữ ký số, chứng thực thông điệp dữ liệu, cấp dấu thời gian, dịch vụ gửi – nhận dữ liệu bảo đảm...). 

Những quy định mới này là cầu nối quan trọng tạo nền tảng pháp lý để công chứng điện tử vận hành hiệu quả, đảm bảo mọi văn bản công chứng điện tử có giá trị pháp lý ngang với văn bản giấy.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, bà Tô Thị Thu Hương, Giám đốc NEAC nhận định: "Trong kỷ nguyên mà dữ liệu trở thành tài nguyên mới và giao dịch số trở nên phổ biến, việc đảm bảo niềm tin số là điều kiện tiên quyết. Tại Việt Nam, chúng tôi xác định chữ ký số và các dịch vụ tin cậy không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà là nền tảng để đảm bảo niềm tin trong các giao dịch điện tử, định hình kinh tế số, Chính phủ số và xã hội số".

Bà Tô Thị Thu Hương - Giám đốc NEAC phát biểu khai mạc Hội thảo.

Tại Hội thảo, bà Nguyễn Thị Thơ - Phó Chủ tịch điều hành Hiệp hội Công chứng viên Việt Nam nhấn mạnh, công chứng vốn được coi là “dịch vụ tư pháp phòng ngừa”, góp phần bảo đảm an toàn pháp lý cho các giao dịch dân sự, thương mại, bất động sản. 

"Khi được chuyển đổi sang môi trường số, công chứng không chỉ giữ vững sứ mệnh phòng ngừa tranh chấp mà còn trở thành cầu nối quan trọng trong việc bảo đảm tính xác thực, tính toàn vẹn của hợp đồng, giao dịch điện tử", bà Thơ nói.

Bà Nguyễn Thị Thơ - Phó Chủ tịch điều hành Hiệp hội Công chứng viên Việt Nam.

Trong tiến trình đó, chữ ký số và dịch vụ tin cậy chính là hạ tầng pháp lý – kỹ thuật thiết yếu, giúp công chứng viên có thể xác định nhân thân, năng lực hành vi, tính tự nguyện, tính hợp pháp của giao dịch trong môi trường trực tuyến với mức độ bảo đảm tương đương, thậm chí cao hơn so với phương thức truyền thống.

Tuy nhiên, để triển khai thành công công chứng điện tử, chúng ta đang đứng trước nhiều thách thức như: Cơ chế pháp lý cần tiếp tục được hoàn thiện, đồng bộ với Luật Công chứng 2024, Luật Giao dịch điện tử 2023 và các văn bản liên quan.

Hạ tầng kỹ thuật phải bảo đảm an toàn thông tin, an ninh mạng ở cấp độ cao; năng lực tiếp cận công nghệ và sự đồng thuận của đội ngũ công chứng viên, tổ chức hành nghề công chứng trên toàn quốc cũng cần được chú trọng.

Lợi ích thiết thực của công chứng điện tử

Tại Hội thảo, đại diện NEAC đã trình bày, phân tích các khái niệm về chữ ký số và dịch vụ tin cậy, làm rõ giá trị pháp lý cũng như vai trò của các dịch vụ này trong hoạt động công chứng điện tử, qua đó hỗ trợ công chứng viên tiếp cận và áp dụng đúng quy định pháp luật.

Theo Luật Giao dịch điện tử năm 2023, chữ ký số là chữ ký điện tử, sử dụng thuật toán khóa không đối xứng để xác nhận chủ thể ký và khẳng định sự chấp thuận của chủ thể ký đối với nội dung đã ký. 

Chữ ký số bảo đảm tính xác thực, tính toàn vẹn và tính chống chối bỏ do đó Luật Giao dịch điện tử khẳng định chữ ký số có giá trị pháp lý tương đương chữ ký tay trong giao dịch truyền thống và Luật Công chứng năm 2024 quy định văn bản công chứng điện tử có hiệu lực kể từ thời điểm được ký bằng chữ ký số của công chứng viên và chữ ký số của tổ chức hành nghề công chứng.

Quang cảnh Hội thảo.

Đối với lĩnh vực công chứng điện tử, dịch vụ tin cậy là một công cụ hữu hiệu, giúp công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng đơn giản hóa quy trình nghiệp vụ, từng bước chuyển đổi các giao dịch công chứng truyền thống từ môi trường thực sang môi trường số, nâng cao hiệu quả hoạt động công chứng điện tử.

Hội thảo cũng chỉ rõ những lợi ích công chứng điện tử mang lại cho người dân và xã hội. 

Trước hết là tiết kiệm thời gian và chi phí. Theo đó, người dân có thể thực hiện công chứng một số loại văn bản trực tuyến ngay tại nhà, thay vì phải đi lại nhiều lần đến phòng công chứng. Hồ sơ điện tử được xử lý nhanh chóng, văn bản công chứng có thể được cấp gần như ngay lập tức sau khi công chứng viên ký số.

Thứ hai, công chứng điện tử tăng tính an toàn và minh bạch. Mỗi văn bản công chứng điện tử đều kèm chữ ký số và dấu thời gian, có thể kiểm tra trực tuyến để xác định tính xác thực. Hồ sơ được lưu trữ dưới dạng điện tử, tránh nguy cơ mất mát, hư hỏng hoặc làm giả.

Thứ ba, công chứng điện tử liên thông với nhiều dịch vụ công và giao dịch điện tử khác. Văn bản công chứng điện tử có thể sử dụng trực tiếp trong thủ tục đăng ký kinh doanh, giao dịch bất động sản, ngân hàng… mà không cần phải nộp thêm bản giấy, giúp giảm trùng lặp và tạo thuận lợi tối đa cho người dân.

Theo ước tính, với khoảng 8 triệu hồ sơ công chứng mỗi năm, việc áp dụng công chứng điện tử có thể tiết kiệm cho xã hội hàng trăm tỷ đồng chi phí lưu trữ và xử lý giấy tờ.

Tại Hội thảo, các đại biểu thống nhất rằng việc triển khai công chứng điện tử để đơn giản hóa thủ tục đã có khung pháp lý cơ bản để triển khai. 

Trước mắt, chữ ký số và dịch vụ tin cậy đã được khẳng định giá trị pháp lý và cơ bản đáp ứng được nhu cầu của người dân, doanh nghiệp giúp người dân tiết kiệm thời gian, giảm giấy tờ. 

Trong giai đoạn tiếp theo cần đẩy nhanh việc triển khai công chứng điện tử, khung pháp lý đến đâu thì triển khai đến đó để phù hợp với chủ trương chuyển đổi số của Đảng và Nhà nước, đáp ứng nhu cầu của xã hội, không chờ đợi đến khi hoàn thiện đầy đủ các quy phạm thì mới bắt đầu.