Ngày 23-10, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đã trình Quốc hội dự án Luật Dân số. Dự thảo luật đã đề xuất các chính sách về ưu tiên mua nhà ở xã hội.
Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan trình bày tờ trình trước Quốc hội. Ảnh: Phạm Thắng
Tờ trình của Chính phủ nêu rõ giai đoạn 2006 - 2021, Việt Nam đã đạt và duy trì mức sinh thay thế, duy trì mức độ gia tăng dân số phù hợp, quy mô dân số năm 2024 đạt 101,1 triệu người. Việt Nam đang ở thời kỳ dân số vàng, tạo ra những lợi thế to lớn cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Chất lượng dân số, chỉ số phát triển con người (HDI) không ngừng tăng, tuổi thọ bình quân người Việt Nam ngày càng được nâng cao.
Tuy nhiên, theo Chính phủ, một số quy định của pháp luật về dân số không còn phù hợp với thực tiễn và chưa đáp ứng được yêu cầu về công tác dân số trong tình hình mới.
Thực trạng dân số nảy sinh những vấn đề cần phải kịp thời giải quyết như mức sinh trên toàn quốc đang có xu hướng giảm thấp dưới mức sinh thay thế, mất cân bằng giới tính, chất lượng dân số chưa đáp ứng yêu cầu.
Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết nguyên nhân do một số cấp ủy đảng, chính quyền chưa nhận thức đúng và đầy đủ công tác dân số. Việc truyền thông, vận động nâng cao nhận thức còn nhiều hạn chế, dẫn đến nhiều nơi vẫn chịu nhiều ảnh hưởng nặng nề bởi các định kiến giới.
Để giải quyết các bất cập, dự thảo luật bổ sung quy định duy trì mức sinh thay thế, tăng thời gian nghỉ thai sản, hỗ trợ tài chính khi sinh con, bổ sung tiêu chí ưu tiên được mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở.
Theo đó, tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai (phụ nữ được nghỉ thêm 1 tháng, nam giới được nghỉ thêm 5 ngày làm việc khi vợ sinh con). Hỗ trợ tài chính khi sinh con đối với phụ nữ dân tộc ít người; phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi; phụ nữ ở địa phương có mức sinh thấp.
Dự thảo luật cũng nêu việc ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở đối với phụ nữ sinh đủ 2 con hoặc nam giới có 2 con đẻ mà không có vợ hoặc vợ đã chết. Chính phủ sẽ quy định nội dung và mức hỗ trợ tối thiểu.
Căn cứ điều kiện kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ và khả năng cân đối ngân sách, chính quyền địa phương quy định đối tượng, nội dung và mức hỗ trợ bảo đảm mức hỗ trợ; bổ sung các biện pháp duy trì mức sinh thay thế; và bổ sung đối tượng được áp dụng các biện pháp duy trì mức sinh thay thế.
Bộ trưởng Y tế cho biết dự thảo cũng có quy định mới để giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh và đưa tỉ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên.
Theo đó, dự thảo luật có quy định cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức, trừ trường hợp xác định giới tính phục vụ chẩn đoán và điều trị các bệnh di truyền liên quan đến giới tính. Khuyến khích đưa nội dung không trọng nam hơn nữ, không lựa chọn giới tính khi sinh vào hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư.
Đồng thời, sẽ đình chỉ người hành nghề y có hành vi công bố, thông báo, tiết lộ thông tin về giới tính thai nhi cho khách hàng trừ trường hợp xác định giới tính phục vụ chẩn đoán và điều trị các bệnh di truyền liên quan đến giới tính theo quy định của Bộ Y tế...
Về phía cơ quan thẩm tra, ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, đề nghị nghiên cứu có các biện pháp tổng thể, căn cơ, toàn diện nhằm đạt được mức sinh thay thế bền vững; nghiên cứu quy định theo hướng hỗ trợ tài chính đối với phụ nữ sinh đủ 2 con, trong đó nhóm phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi ở mức hỗ trợ cao hơn; làm rõ tiêu chí "địa phương có mức sinh thấp".
Ủy ban đề nghị tiếp tục rà soát sửa đổi, bổ sung Luật Nhà ở để bảo đảm tính khả thi của quy định ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội đối với một số nhóm đối tượng. Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị bổ sung quy định định kỳ Chính phủ công bố tình trạng mức sinh để chính quyền địa phương xây dựng, thực hiện các chính sách hỗ trợ, khuyến khích phù hợp; trường hợp mức sinh của một số địa phương xuống mức rất thấp, Chính phủ báo cáo, đề xuất với Quốc hội có biện pháp can thiệp kịp thời.