Dưới lòng những ngọn đồi khô hạn thuộc dãy núi Altun, phía nam Tân Cương, các nhà địa chất dẫn đầu bởi nhà ngọc học Ting Fang từ Đại học Khoa học Địa chất Trung Quốc đã xác định được mỏ Margou – nguồn ngọc bích Nephrite đen đậm quy mô lớn nằm trên vành đai ngọc dài 1.300 km dọc lưu vực Tarim phía nam.
Khác với những viên ngọc bị bào mòn và trôi xuống sông, ngọc tại Margou tồn tại dưới dạng các khối rắn nguyên sinh nằm cố định trong đá mẹ, mang sắc đen đồng nhất trông như sơn mài và đôi khi lấp lánh nhẹ nhờ các đốm kim loại li ti bắt sáng.
Các mẫu ngọc bích Nephrite tại mỏ Margou, huyện Thả Mạt, Tân Cương, Trung Quốc.
Thân quặng chính dày từ 0,9 đến 4 mét, kéo dài khoảng 24 mét, nằm kẹp giữa lớp đá cẩm thạch dolomit cổ và khối granite xâm nhập trẻ hơn. Quá trình hình thành diễn ra khi dịch thể magma nóng chảy mang theo các nguyên tố hòa tan thâm nhập vào các lớp carbonate dưới áp suất chậm và bền bỉ, tạo nên cấu trúc vi mô đan xen chặt chẽ giúp ngọc có độ cứng xấp xỉ 6 trên thang Mohs với đặc tính cực kỳ dẻo dai.
“Màu sắc đen và đen lục lam đặc trưng xuất phát từ hàm lượng sắt cao (FeO chiếm khoảng 0,08 - 6,29% trọng lượng),” bà Fang cho biết.
Các phép đo trên mẫu đá tổng thể cho thấy hàm lượng sắt đủ cao để làm sẫm màu các khoáng vật amphibole, trong khi crom và niken vẫn ở mức thấp và than chì là rất hiếm.
Bằng các phương pháp phân tích tiên tiến như kính hiển vi siêu sâu dựng ảnh 3D, kính hiển vi phân cực, đầu dò điện tử và huỳnh quang tia X, các nhà khoa học đã xác định quặng Margou mang "dấu vân tay" địa hoá với hàm lượng nguyên tố đất hiếm thấp và dị thường Europium âm.
Việc xác định mỏ Margou thuộc quy trình biến chất skarn (nhóm ngọc bích nghèo crom) là chìa khóa giúp các nhà khoa học phân biệt báu vật này với loại ngọc đen serpentinite thông thường.
Đặc điểm này không chỉ đồng nhất với các dòng ngọc quý từ Alamas hay Yinggelike, mà còn mở ra nguồn tài nguyên dồi dào cho chế tác tượng, hạt chuỗi và ấn chương cao cấp.
Phát hiện này cũng giúp các nhà khảo cổ truy nguyên chính xác nguồn gốc cổ vật về vành đai ngọc kéo dài từ Tây Côn Luân đến Thả Mạt và Tianyu. Sự bền bỉ của cấu trúc vi mô cho thấy ngọc bích đen phát triển qua nhiều giai đoạn, khi vật chất mới dần bồi đắp trong quá trình dịch thể lưu thông qua đá, tạo nên một “kho báu” thiên nhiên có một không hai tại Tân Cương.