Cãi nhau, tổn thương vì chuyện xét tuyển khối C

Những ngày gần đây, kể từ khi Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) thông báo bỏ xét tuyển khối C00 rồi xét tuyển trở lại, Minh Thu, học sinh lớp 12 tại TP.HCM, trải qua đủ cảm xúc từ sốc, thở phào nhẹ nhõm, rồi lại thấy chán nản vì các học sinh thi khối C00 liên tục bị lôi vào những cuộc tranh cãi trên mạng.

Sau lần thông báo gây sốc của trường Nhân văn, mạng xã hội nổ ra loạt chủ đề nói về việc theo học khối C00. Nhiều người cho rằng khối thi này “không mạnh”, học sinh cũng không giỏi vì “toàn môn học thuộc”, “ai cũng có thể học được”.

“Điều em buồn nhất là học sinh các khối thi khác có thái độ coi thường khối C00, cho rằng học Văn - Sử - Địa chỉ cần học thuộc, không cần đến tư duy”, Minh Thu nói.

Cảm thấy bị tổn thương

Chia sẻ với Tri Thức - Znews, Minh Thu cho biết dù đã cố gắng hạn chế sử dụng mạng xã hội, nữ sinh vẫn không thể tránh khỏi những bài thảo luận tiêu cực về các khối thi. Từ Facebook cho đến Threads, dân mạng vẫn không ngừng tranh luận, đặt các khối thi lên bàn cân rồi sau đó đưa ra những nhận xét không phù hợp đối với khối C00. Một lần, Thu còn đọc được bình luận nói rằng “Đáng ra nên bỏ khối C từ lâu rồi mới phải”.

Có năng khiếu học môn Lịch sử nên từ năm lớp 9, Minh Thu đã xác định sẽ đầu tư thời gian học Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý để chuẩn bị cho việc xét tuyển vào đại học bằng khối C00.

Nữ sinh không phủ nhận một thực tế là trong những năm gần đây, số thí sinh đăng ký thi tốt nghiệp THPT theo tổ hợp môn Khoa học xã hội đông hơn, điểm chuẩn xét tuyển vào đại học bằng khối C00 cũng cao hơn do có hiện tượng “mưa điểm 10”. Tuy nhiên, nếu nói học khối C00 mà không cần đến tư duy, Thu cảm thấy rất phiến diện.

Thí sinh cho rằng các môn khối C vẫn đòi hỏi khả năng tư duy logic, không phải chỉ học thuộc là xong. Ảnh minh họa: Duy Hiệu.

Kể từ khi quan tâm đến môn Lịch sử, Minh Thu nhận ra rằng học sử không phải cứ nhớ tên các mốc thời gian, sự kiện hay tên các nhân vật lịch sử là xong. Trái lại, môn học này đòi hỏi người học phải có khả năng liên kết, tư duy logic để hiểu vì sao sự kiện này phải diễn ra trong thời gian này, vì sao nhân vật này lại quyết định đưa ra hành động trong bối cảnh đó.

“Giáo viên của em luôn đề cập đến một khái niệm là ‘tư duy lịch sử’. Nếu học Lịch sử mà chỉ học thuộc làu, kiến thức sẽ quên rất nhanh. Nếu có tư duy lịch sử, người học sẽ ghi nhớ, hiểu những điều đã xảy ra trong quá khứ, từ đó áp dụng các bài học trong quá khứ cho hiện tại và tương lai”, Thu chia sẻ.

Tương tự, Phương Anh, học sinh lớp 12 ở Hà Tĩnh, cũng trải qua những lần tổn thương khi bị người khác coi thường chuyện học các môn khối C00. Không chỉ dân mạng, đến cả họ hàng cũng từng nói với nữ sinh rằng “viết Văn cho lắm rồi sau này cũng chỉ đi làm thuê cho mấy đứa giỏi Toán Lý Hóa”.

Nói thêm về những tranh cãi trên mạng liên quan khối C00, Phương Anh nói rằng điều em buồn nhất là khối thi này đang bị xem nhẹ, các ngành học liên quan xã hội, nhân văn cũng theo đó mà không được đánh giá cao.

“Mọi người cứ nói phải chú trọng các môn Khoa học tự nhiên để phát triển khoa học, công nghệ, như vậy mới phát triển được. Nhưng em nghĩ rằng nếu phát triển khoa học công nghệ nhưng văn hóa, con người không được đẩy mạnh, xã hội cũng sẽ mất cân bằng”, nữ sinh nêu quan điểm.

Chê khối C là điều phiến diện

Cùng Tri Thức - Znews trao đổi về những tranh luận trên mạng liên quan khối C00, cô Phan Thị Thu, giáo viên môn Lịch sử tại trường THPT Einstein (Hà Nội), cho rằng quan điểm “học sinh thi khối C chỉ học thuộc” là cách nhìn phiến diện và chưa phản ánh đúng bản chất của việc học các môn khoa học xã hội. Các môn khối C như Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý không chỉ yêu cầu ghi nhớ kiến thức mà quan trọng hơn là khả năng tư duy phân tích, phản biện, lập luận và vận dụng kiến thức vào bối cảnh thực tiễn.

Cô giáo lấy ví dụ trong môn Lịch sử, học sinh không chỉ nhớ sự kiện mà cần hiểu được nguyên nhân - hệ quả, đánh giá vai trò của các nhân vật, phân tích bối cảnh và so sánh tiến trình phát triển của các thời kỳ lịch sử. Đó là những hoạt động tư duy bậc cao, chứ không đơn thuần là học thuộc lòng.

“Việc học các môn khối C, nếu được tổ chức đúng cách, sẽ rèn luyện cho học sinh tư duy độc lập, khả năng trình bày mạch lạc và lập luận có cơ sở. Đây là những năng lực rất cần thiết trong đời sống hiện đại”, cô Thu thông tin.

Bên cạnh đó, theo cô Thu, ở bất kỳ giai đoạn nào, học sinh lựa chọn khối C đều là những em có tư duy, khả năng ngôn ngữ tốt và niềm yêu thích với các môn khoa học xã hội.

Tuy nhiên, yêu cầu của thời đại ngày nay đã thay đổi, kéo theo cách học cũng phải đổi mới. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã xác định rõ các năng lực cần hình thành và phát triển ở học sinh với các môn Văn, Sử, Địa không chỉ dừng lại ở việc ghi nhớ kiến thức mà bao gồm nhiều thành phần năng lực khác nhau.

Cụ thể, với môn Ngữ văn, học sinh cần có năng lực đọc hiểu, viết, nói và nghe; với môn Lịch sử, các em phải biết tìm hiểu quá khứ, nhận thức và đánh giá lịch sử, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Còn môn Địa lý đòi hỏi năng lực sử dụng bản đồ, khai thác và xử lý thông tin, giải thích các hiện tượng địa lý và liên hệ thực tế. Các dạng câu hỏi hiện nay cũng đặt ra yêu cầu cao hơn, học sinh phải biết vận dụng kiến thức để phân tích, lập luận, phản biện, liên hệ thực tiễn, thay vì chỉ trả lời theo kiểu học thuộc lòng.

Cô giáo lấy ví dụ thay vì hỏi "Thế chiến II diễn ra trong thời gian nào?", đề thi hiện nay sẽ yêu cầu “Phân tích tác động của thế chiến II đối với phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á, trong đó có Việt Nam”. Với dạng câu hỏi này, học sinh buộc phải kết nối sự kiện, hiểu bối cảnh và biết đưa ra nhận định, đánh giá.

Tương tự, môn Địa lý không còn là việc thuộc lòng số liệu, mà các học sinh cần phân tích lược đồ, bảng số liệu, giải thích nguyên nhân của hiện tượng địa lý cụ thể hoặc liên hệ với các vấn đề môi trường, dân số, phát triển bền vững tại địa phương.

“Những yêu cầu như vậy đòi hỏi học sinh khối C ngày nay phải rèn luyện năng lực tư duy tổng hợp, kỹ năng trình bày mạch lạc và đặc biệt là khả năng nhìn nhận vấn đề dưới nhiều góc độ khác nhau. Đây là minh chứng rõ ràng rằng học sinh không thể chỉ học vẹt mà vẫn có thể thành công trong học tập”, cô Thu nhấn mạnh.

Không riêng học sinh thay đổi cách học, với chương trình mới, giáo viên cũng đã thay đổi phương pháp dạy học từ việc truyền thụ một chiều sang tổ chức hoạt động học, khuyến khích học sinh đặt câu hỏi, tranh luận, và nhìn nhận vấn đề từ nhiều chiều. Học sinh không chỉ học sự kiện lịch sử, mà còn phải phân tích nguyên nhân - hệ quả, đánh giá vai trò nhân vật, liên hệ với các vấn đề thời sự.

Theo cô Thu, thực tế cho thấy những vấn đề lớn của xã hội như chiến tranh - hòa bình, khủng hoảng kinh tế toàn cầu (như khủng hoảng 1929-1933), tranh chấp chủ quyền hay chính sách đối ngoại đều cần được nhìn nhận với tư duy phản biện và nền tảng kiến thức từ các môn khoa học xã hội. Đây chính là điểm mạnh và giá trị lâu dài mà các môn Văn, Sử, Địa mang lại cho học sinh.

Cô Phan Thị Thu phân tích những lý do các môn khối C cần được coi trọng. Ảnh: Thạch Thảo.

Xã hội vẫn cần khối C

Từ những phân tích nêu trên, cô Phan Thị Thu cho rằng xã hội ngày nay vẫn rất cần khối C. Bởi vì khi nói đến các môn khoa học xã hội, chúng ta đang nói đến mối quan hệ giữa con người với con người, giữa con người với cộng đồng và với lịch sử, văn hóa, môi trường sống.

“Trong một thế giới ngày càng phức tạp - nơi mà sự phát triển không chỉ đo bằng công nghệ hay kinh tế mà còn bằng hiểu biết xã hội, tư duy phản biện, khả năng giao tiếp, ứng xử nhân văn, vai trò của các môn Văn, Sử, Địa lại càng quan trọng”, giáo viên môn Lịch sử chia sẻ.

Dù vậy, khi được hỏi về việc các trường đại học bỏ hoặc giảm xét tuyển khối C00, cô Thu không cho rằng việc các trường đại học lựa chọn ít các tổ hợp có môn xã hội trong tuyển sinh là thể hiện sự coi thường.

Thực chất, đó là sự phản ánh nhu cầu nhân lực theo từng giai đoạn của nền kinh tế - xã hội. Trong một số thời điểm, thị trường lao động ưu tiên ngành kỹ thuật, công nghệ hoặc kinh tế, nhưng điều đó không đồng nghĩa rằng các môn xã hội kém giá trị. Trái lại, trong giáo dục, truyền thông, luật, quan hệ quốc tế hay cả trong quản trị doanh nghiệp, người học khối C luôn giữ vai trò nền tảng.

Tuy nhiên, định kiến "học khối C là học thuộc, ít giá trị" vẫn tồn tại ở một bộ phận xã hội. Điều này ảnh hưởng ít nhiều đến tâm lý học sinh, khiến các em đôi khi thiếu tự tin hoặc cảm thấy lựa chọn của mình không được đánh giá đúng.

Đối với giáo viên dạy các môn khối C, đây thực sự là một thử thách. Những giáo viên như cô Thu không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn phải tạo động lực, khơi dậy niềm tin, niềm tự hào cho học sinh về môn học của mình. Việc đổi mới phương pháp dạy học, cập nhật kiến thức thực tiễn, kết nối môn học với đời sống xã hội là điều mà cô giáo và đồng nghiệp luôn nỗ lực để làm, nhằm từng bước thay đổi định kiến và khẳng định giá trị bền vững của khối C trong xã hội hiện đại.

Để học sinh duy trì động lực, đam mê theo đuổi các môn xã hội, cô Thu mong rằng không chỉ xã hội thay đổi quan điểm, giáo viên cũng cần đổi mới cách dạy, làm cho môn học trở nên sinh động, giúp học sinh hiểu rằng học Văn không chỉ là làm văn mẫu, học Sử không chỉ là ghi nhớ sự kiện, học Địa không chỉ là học thuộc bản đồ. Thay vào đó là cần giúp học sinh phát triển tư duy phản biện, năng lực ngôn ngữ, khả năng nhìn nhận vấn đề xã hội đa chiều - những năng lực thiết yếu trong thời đại ngày nay.

Về phía phụ huynh, điều quan trọng là lắng nghe con, tôn trọng sở thích và năng lực của con. Việc định hướng nghề nghiệp nên dựa trên sự hiểu biết về các ngành nghề chứ không nên vì định kiến “khối C thì ít cơ hội”. Trên thực tế, các ngành như truyền thông, luật, giáo dục, du lịch, quan hệ quốc tế, văn hóa - nghệ thuật... đều là những lĩnh vực rất cần nhân lực giỏi các môn xã hội.

“Tôi tin rằng khi học sinh cảm nhận được sự trân trọng từ gia đình, sự đồng hành từ nhà trường và sự truyền cảm hứng từ giáo viên, các em sẽ tự tin theo đuổi đam mê với tâm thế tích cực và trách nhiệm với chính lựa chọn của mình, dù đó là khối A, B hay C, D”, cô Thu nhấn mạnh.