Nhiều người vẫn giữ quan niệm “tôi không có gì đáng giá” nên lơ là với thông tin cá nhân. Thực tế cho thấy những mẩu dữ liệu tưởng chừng vô nghĩa, một tấm ảnh CCCD, danh bạ, hay cookie đăng nhập có thể là chìa khóa để kẻ xấu chiếm quyền, giả mạo hồ sơ, hoặc biến nạn nhân thành công cụ phát tán mã độc.
Một bức ảnh CMND/CCCD, bằng lái hay sổ hộ khẩu , khi rơi vào tay kẻ xấu, có thể được sử dụng để mở tài khoản ngân hàng, đăng ký ví điện tử hay qua mặt hệ thống eKYC. Thủ tục xác thực nhiều nơi hiện cho phép xác minh danh tính bằng hình chụp giấy tờ và đây là kẽ hở để kẻ lừa đảo dựng hồ sơ giả, vay nợ, hoặc rút tiền qua các kênh trung gian.
Email, số điện thoại, danh bạ có vẻ “vô thưởng vô phạt” nhưng là nguyên liệu cho chiến dịch giả mạo. Với danh sách số điện thoại, kẻ xấu có thể mạo danh một người thân để gạ chuyển tiền, hoặc bán dữ liệu cho mạng lưới spam và phishing. Khi những liên hệ trong danh bạ nhận tin nhắn lạ từ tài khoản bị chiếm, hiệu ứng lan truyền khiến scam dễ thành công hơn.
Cookie đăng nhập, mã truy cập hay token ứng dụng là “chìa khóa kỹ thuật” cho phép chiếm quyền tài khoản mạng xã hội, tài khoản công việc hoặc email doanh nghiệp. Một token bị sao chép có thể giúp kẻ xấu gửi tin nhắn lừa đảo dưới tên nạn nhân, truy cập dữ liệu nội bộ hoặc thực hiện giao dịch trái phép.
Dữ liệu về hành vi người dùng, sở thích mua sắm, nơi thường xuyên lui tới, lịch sử tìm kiếm bị gom lại thành hồ sơ tiêu dùng. Những hồ sơ này được rao bán cho nền tảng quảng cáo hoặc được dùng để tạo hồ sơ tín dụng giả, phục vụ cho hoạt động vay mượn, thẻ ảo và rửa tiền.
Vì sao “tôi không có gì để bị lừa” là suy nghĩ nguy hiểm
Quan niệm “không có gì đáng giá” khiến người dùng chủ quan trong việc chia sẻ thông tin, cài đặt ứng dụng, hoặc mở file lạ. Kẻ lừa đảo không chỉ nhắm đến tiền mặt; họ khai thác “giá trị tổng hợp” của dữ liệu: kết hợp nhiều mảnh nhỏ để tạo thành chuyện lớn. Một email + một tấm ảnh CCCD + vài lượt tương tác trên mạng xã hội có thể đủ để hoàn thiện hồ sơ giả mạo.
Ngoài ra, thiết bị của nạn nhân còn có thể bị lợi dụng làm “bàn đạp” tấn công người khác — gửi spam, phát tán mã độc, hoặc khai thác tài nguyên để đào tiền ảo. Khi đó, nạn nhân dù không mất tiền ngay lập tức vẫn chịu thiệt hại về uy tín, hiệu năng thiết bị, và có thể bị kéo vào các cuộc điều tra pháp lý.
Những bước đơn giản nhưng hiệu quả để tự bảo vệ
Bảo mật không nhất thiết phức tạp, nhưng yêu cầu thói quen và sự cảnh giác. Dưới đây là những biện pháp thực tế cần thực hiện ngay:
Bật xác thực hai lớp (2FA) cho mọi tài khoản quan trọng : Facebook, Gmail, Zalo, ví điện tử và dịch vụ công.
Dùng mật khẩu khác nhau cho từng dịch vụ : ưu tiên mật khẩu dài, dễ nhớ nhưng khó đoán. Sử dụng trình quản lý mật khẩu nếu cần.
Không tải app linh tinh, đặc biệt những app “miễn phí nhưng xin quá nhiều quyền” : Chỉ cài từ kho chính thức và kiểm tra nhà phát triển.
Không mở file PDF/ZIP lạ: kể cả khi file được gửi từ người quen, tài khoản họ có thể đã bị chiếm.
Ẩn số điện thoại, email và tối giản thông tin cá nhân trên mạng xã hội: tránh đăng ảnh CCCD/bằng lái trong album công khai.
Hạn chế quyền truy cập ứng dụng với ảnh, danh bạ và micro : kiểm tra quyền từng app định kỳ.
Đăng xuất thiết bị không còn dùng, và kiểm tra danh sách thiết bị đã đăng nhập trên các nền tảng quan trọng.
Thường xuyên cập nhật hệ điều hành và ứng dụng để vá lỗ hổng bảo mật.
Bảo vệ thông tin cá nhân không phải là chuyện của chuyên gia, mà là thói quen hàng ngày: Bạn đừng quên cài đặt một lớp bảo mật, không chia sẻ giấy tờ lên mạng và luôn kiểm soát quyền truy cập của ứng dụng.
