Gần 50 năm làm nghề
Trong căn trọ nhỏ ở phường Bình Tân (TPHCM), ông Đoàn Đạt Long (71 tuổi) soạn lại hộp đồ nghề cất dưới chiếc giường sắt. Cầm trên tay món đồ có đầu nhọn, vỏ ngoài quấn dây cao su, ông nói vui đây là “cần câu cơm” của mình gần 50 năm qua.
Ông gọi nó là bút khắc, công cụ giúp ông mưu sinh tại các cổng trường trong nhiều thập kỷ.
Sinh ra ở Quảng Ngãi, sớm bộc lộ năng khiếu hội họa, ông từng được gia đình cho đi học vẽ. Nhưng một lần tình cờ gặp nghệ nhân khắc chữ từ Hà Nội vào Quảng Ngãi làm nghề, ông Long say mê và quyết định theo đuổi công việc này.
 |
 |
Ông kể: “Những năm 1977, 1978, nghề khắc bút rất thịnh, nhiều người yêu thích. Tôi đến xem những người làm nghề này rồi học theo.
Năm 1978, tôi mài ngòi khắc bằng sắt, sắm thêm tấm bảng con, vài viên màu sáp bỏ vào cái hộp rồi đạp xe đến trước các cổng trường đợi học trò. Lúc ấy nghề còn thịnh nên tôi có thu nhập tốt.
Ông Long bắt đầu nghề khắc chữ từ năm 1978. Ảnh: Hà Nguyễn
Mỗi lượt khắc chữ, tôi thu từ 5 hào đến 1 đồng. Thu nhập đủ trang trải cuộc sống, nuôi con ăn học. Mấy chục năm sau, chân tôi đau, hoại tử, phải cưa một đoạn.
Từ ngày cưa chân, tôi gặp nhiều bất tiện trong việc chăm sóc bản thân, di chuyển giữa các cổng trường để tìm khách. Vợ mất, tôi chuyển vào TPHCM sống, làm việc từ 2015.
Tại đây tôi thuê nhà gần phòng trọ của vợ chồng con gái để lúc ốm đau có người chăm sóc. Hơn thế, các trường học ở TPHCM cũng gần nhau nên tôi không mất nhiều thời gian để di chuyển giữa các trường mỗi khi ế khách”.
 |
 |
Gần 50 năm qua, ông Long chỉ sử dụng loại bút khắc thủ công do mình tự chế. Gọi là bút nhưng đây chỉ là vật dụng có một đầu sắc nhọn gọi là ngòi khắc.
Ngòi khắc được ông cố định vào thân bút tạo từ nhiều lớp giấy. Thân bút có quấn thêm một lớp dây cao su để tạo độ bám, êm tay khi khắc chữ.
Gợi nhắc tuổi thơ
Vì khắc bằng bút tự chế, không có động cơ, mỗi khi làm việc ông Long phải sử dụng nhiều lực để tì, đè lên bề mặt cần khắc rồi mới kéo nét.
Ban đầu chưa quen, mũi khắc thường bị trượt, nét khắc không mềm mại, đồng nhất. Tì đè lâu, các ngón tay ông mỏi nhừ, đau nhức. Công việc cũng không đạt năng suất vì tốn nhiều thời gian để khắc một chữ, họa tiết.
Sau nhiều thời gian luyện tập, ông quen dần, canh được lực, điều khiển ngòi khắc uyển chuyển, nét khắc cũng mềm mại, đẹp mắt hơn.
 |
 |
Tuy vậy, vì chỉ sử dụng bút tự chế, ông không thể khắc trên các loại vật liệu có độ cứng cao như inox, đá sapphire, kính…
Bao nhiêu năm qua, ông Long vẫn thường ngồi khắc chữ trước cổng các trường học trên địa bàn phường Bình Tân. Theo đuổi công việc xưa cũ, ít người làm nhưng các sản phẩm của ông Long vẫn được nhiều khách hàng yêu thích.
Không chỉ học sinh, sinh viên, những người có tuổi cũng tìm đến ông khắc chữ. Mỗi lượt khắc ông thu về từ 5.000 - 10.000 đồng.
Ông tâm sự: “Nghề này mai một dần, không còn mấy ai làm nữa. Tôi bây giờ đắt hàng lắm cũng chỉ khắc được 20-25 cái thước, bút hoặc móc khóa/ngày, thu về 200.000-250.000 đồng.
Ông Long cho biết công việc của mình được nhiều người yêu thích vì sản phẩm gợi nhắc kỷ niệm tuổi học trò. Ảnh: Hà Nguyễn
Dù vậy, tôi vẫn theo nghề vì sản phẩm của mình vẫn được nhiều cháu học sinh, sinh viên yêu thích. Tôi nhớ nhất một cô bé học lớp 8 tên Uyên Phương.
Có đợt, hầu như sáng nào đến trường vào buổi sáng, cháu cũng tìm tôi để khắc tên mình lên móc khóa. Tôi đếm thì thấy cháu đã khắc tên mình lên 80 cái móc khóa.
Thấy lạ, tôi hỏi thì cháu nói thấy tôi khắc tên mình đẹp quá nên khắc nhiều để làm kỷ niệm. Sau này, tôi cũng gặp nhiều trường hợp tương tự. Các cháu đến tìm tôi nhiều lần mà chỉ khắc mỗi tên mình.
Việc này khiến tôi cảm thấy rất vui, hạnh phúc vì biết cái nghề xưa cũ, nét khắc, nét chữ của mình vẫn được các cháu học sinh yêu thích. Đó cũng là lý do, niềm vui giúp tôi bám trụ với nghề.
Trong khi đó, các phụ huynh, người lớn tuổi đến tìm tôi khắc chữ vì thấy công việc này gợi nhắc những kỷ niệm tuổi thơ.
Ngày còn đi học, hầu như ai cũng từng bắt gặp hoặc đã mua, khắc lên thân cây bút, cây thước… của mình những cái tên, dòng chữ, họa tiết hoa, lá, hình con rồng, con phượng... Vì vậy, thấy tôi vẫn theo nghề này, nhiều người đã đến ủng hộ”.
